Langs de Shopping Malls van Jakarta.

De zoektocht naar mijn vader was een groot avontuur. Hoewel het volgende thema misschien minder aansprekend is, hoop ik ook dat ontdekkingsreis langs deze decadente consumptie tempels genoeg stof tot nadenken geeft. Indonesië staat bekend om de zonsopkomsten op een vulkaan, tempels en cultuur van centraal Java, en spiritueel geneuzel op Bali. Maar zoom je in op wat een typische Shoppingmall in Jakarta nu draaiende houdt, dan vind ik een shoppingmall de perfecte representatie van de hedendaagse Indonesische maatschappij en cultuur.   

Eerst nog even een welgemeend excuus want het duurde even voordat ik dit verhaal kon afleveren. De terugkomst in Nederland valt zwaar en mijn zelfmedelijden had wat aandacht nodig. Ik wilde even de onvolwassen en egocentrische jankende puber in mezelf aanhoren die beweert dat adoptie de schuld is van alles dat momenteel fout gaat in het leven. Gelukkig kunnen we na 40 jaar, 4 maanden, 4 dagen weer door! De huur moet ook betaald worden en de vliegtickets weer terug naar Indonesië betalen zich niet vanzelf plus er ligt nog te veel leuk schrijfwerk op de plank om ongelezen te laten. 

Om wat schwung aan het verhaal te geven doe ik net alsof ik alle, voor mij noemenswaardige shopping Malls in Jakarta in één dag bezoek. Dat is natuurlijk in het echt onmogelijk met het chaotische verkeer en de omvang van sommige van deze malls. Tenzij je natuurlijk Genesha1, de beschermheilige van reizigers en de wegnemer van obstakels met je hebt. Ik neem trouwens mijn dochter Inten mee op deze trip.   

Met frisse moed trappen we om 8.00 WIB2 af in het Plaza Atrium in het centrum van Jakarta. Hier bestellen we een dubbele espresso om onze ambitieuze odyssee nog maar eens een extra energie boost te geven.  Zo’n twee en twintig jaar geleden in een ander leven, was dit nog een bruisende drukke plek. Hier in de lobby nam ik destijds emotioneel afscheid van een vakantieliefde, een journaliste.  We konden elkaar helaas niet meer zien omdat haar man weer terugkwam van zakenreis. Een hartverscheurende scène. Zo ook de staat van het Plaza Atrium vandaag de dag. Het gebouw staat voor meer dan de helft leeg en de rest van de winkels heeft nauwelijks aantrekkingskracht. De zaken in de mall ontlenen hun bestaansrecht aan lunchende ambtenaren van de ministeries in de buurt en verdwaald publiek dat van de drukke Pasar Senen komt. Die leegstand en verval geldt voor een heleboel shoppingmalls in Jakarta. Ze zijn op de verkeerde plek gebouwd, de architectuur is niet tijdloos en de constructies hebben hun beste tijd wel gehad met als gevolg dat ze worden weggeconcurreerd door een nieuwe jongere mall vlak in de buurt.  De oorzaak van het verval komt door de rol die de vastgoedwereld speelt bij de totstandkoming van dit soort projecten. De problemen die ze veroorzaken zijn niet alleen van deze tijd. Vastgoedontwikkelaar is het op 1 na oudste beroep van de wereld. Met een economische groei van gemiddeld 5% per jaar blijft Indonesië een van de sterkst groeiende economieën in Zuidoost-Azië. Door deze gunstige projecties lijken ontwikkelaars nog steeds investeerders te kunnen vinden voor de bouw van steeds maar nieuwe vastgoedprojecten. Nieuwe projecten leveren dan weer meer rendement op dan renovatie en verbetering van oude vastgoedprojecten. Kortom, er wordt dus maar doorgebouwd. 

De realiteit is vaak dat het merendeel van de Indonesiërs nog steeds weinig in een mall te zoeken heeft. Voor mijn familie in Rangkasbitung is de drempel om zo’n mall te betreden veel te hoog. Want hoewel malls openbare ruimten zijn, moet je voor alles betalen. Het is betaald parkeren en als je ergens wil zitten moet je bestellen in een café of restaurant. Winkels worstelen elke dag met het gebrek aan kapitaalkrachtige klanten en halen de verwachte omzet niet. Uiteindelijk moeten ze sluiten. Vervanging in de leegstaande ruimte komt er niet want er zijn immers weer nieuwe malls gebouwd waar de exploitatie van ruimte veel kansrijker is. 

Op de weg van de Plaza Atrium naar de Taman Anggrek passeren we Plaza Semmangi, deze mall ligt op het gelijknamige knooppunt. Ik ben aan het begin van deze eeuw zelfs nog bij de opening van dit gebouw geweest. Een andere vakantieliefde, destijds een semi bekende soapserie actrice, was er master of ceremony (mc) moest toen de plechtigheden aan elkaar praten. Ik heb er later een vuurrood paar Adidas Spezial schoenen gekocht die nu ook weer populair zijn. Maar nu lijkt er nu angstvallig leeg.  Het is een Ghost Mall. Op social media zijn er veel filmpjes over te vinden. Een andere enorme mall met schrikbarend hoge leegstand is de enorme ‘Mall of Indonesia’ richting het noorden van Jakarta. Die zie je al van verre liggen als je de oostelijke ring van Jakarta pakt richting het noorden. Het sneue is dat er veel mensen werken en het er soms op lijkt dat deze mensen behalve hun enorme team van collega’s sporadisch klanten ontmoeten.  Eenmaal binnen dan waan je je in een enorm marmeren mausoleum. 

Om 9.30 bereiken we Taman Anggrek (Orchideeëntuin) in het noordwesten van Jakarta. Je rijdt er ook langs als je vanuit de luchthaven naar het centrum van Jakarta gaat. Deze mall is te herkennen aan de enorme woontorens die uit het dak steken (probeer ze eens te tellen) en het enorme LCD- scherm aan de voorgevel. Rond bedtijd gaat dat scherm gelukkig wel op zwart want als buurtbewoner zou je met 24 uur per dag licht het gevoel hebben dat je in de poolcirkel woont. Qua oppervlakte is Taman Anggrek misschien wel de grootste shoppingmall van Jakarta. Met een oppervlakte van 360.000 vierkante meter, verdeeld over 7 verdiepingen met meer dan 400 winkelunits en een ijsbaan. Het is gebouwd als prestigeproject van de overheid om de wereld te tonen dat Indonesië klaar was om een van de grootste economieën in de wereld te worden. Hiervoor zijn zelfs wetten gewijzigd waardoor het voor projectontwikkelaars mogelijk was om groter en vooral hoger te bouwen. (Tan, 2022). Helaas staat ook hier 40% van de ruimte leeg, als je door de enorme hoofdingang het gebouw binnenkomt, en naar rechts kijkt, dan staar je in een grote donkere leegte.

In de grote lobby worden voor kinderen, op z’n Amerikaans beauty pageant en talentenjachten georganiseerd. Ik kom hier vooral vanwege de Ikea en nu ook voor de toiletten. De dubbele espresso bij het Plaza Atrium blijkt iets te sterk te zijn. Vanwege de ligging van Taman Anggrek dat ook in midden in een verkeersknooppunt ligt, staan we al in de file als we de parkeergarage verlaten. Dan komt goed uit dat ik eend in hoisinsaus to-go heb besteld. Gelukkig doet Ganesha het verkeer voor ons verdwijnen. We passeren twee andere grote shoppingmalls die opmerkelijk genoeg vlak naast de Taman Anggrek mall liggen: de Central Park mall die met een loopbrug (Skybridge) is verbonden aan de Neo Soho mall. Die heeft in de kelder het Jakarta Aquarium. Dit moderne aquarium is een aanrader! Nog geen kilometer verder ligt de kleinere maar leuke Mall Ciputra Jakarta. Dit is een mall zoals je die in de meeste Indonesische steden kan vinden. Het winkelaanbod is er bijna volledig Indonesisch. Ciputra is de naam van één van de grote dominerende conglomeraten in Indonesië. Bijna alle shopping malls zijn eigendom van zo’n conglomeraat of een investeringsconstructie waar conglomeraten bij zijn betrokken. De 25 rijkste mensen van Indonesië zijn allemaal eigenaar van zo’n conglomeraat. Niet toevallig zijn de meesten daarvan (21) Etnisch Chinees.   

We kopen bij deze Ciputra mall om 9.45 WIB een doos met 6 glibberige mierzoete donuts maar rijden snel naar Senayan City. De favoriete Mall van mijn dochter Inten. Deze mall is eigenlijk een blueprint van hoe een ideale shoppingmall er uit zou moeten zien. De bovenste verdiepingen van de mall bevatten een foodcourt, een plein met meerdere restaurants, vaak van Indonesische en internationale formules zoals Hokben, Pepperluch, KFC, Pizzahut en A&W’s3. Ook vind je altijd op de bovenste verdieping entertainment, je kan er speelhallen, bioscopen, dansstudio’s en fitness scholen bezoeken. Soms is er zelfs een achtbaan.  De verdiepingen onder de grond bevatten vaak de budget eetgelegenheden, supermarkten en andere winkels voor specifieke services zoals kappers, masseurs en drogisterijen. Solaria is mijn persoonlijke favoriete restaurantformule. Een portie nasi goreng kost hier 32.500 rupiah en smaakt altijd goed. De prijs voor Nasi Goreng op straat is nog altijd de helft goedkoper, maar bij Solaria kun je verschillende gerechten tegelijk bestellen. Computergames en simkaarten, kun je ook vaak in de verdiepingen onder de grond vinden net als geldautomaten. 

Veel malls hebben een eenzijdig aanbod van ketens die je in Europa eigenlijk ook kan vinden. Met de prestigieuze luxe merken op de eerste verdieping. Bij Plaza Senayan zijn dat o.a. Burberry, Gucci, Coach en Dior. Vaak zijn grote ketens als H&M en Zara, Uniqlo en Levi’s op de tweede etage te vinden. Sportmerken zoals Adidas, Footlocker, Vans etc. zijn dan weer een etage hoger te vinden, vaak op dezelfde verdieping als opticiens en de Sephora. Bijna alle winkels in het middensegment worden geëxploiteerd door één grote organisatie. Bijna 80% van al het personeel in de mall staat dus op dezelfde loonlijst. 

Hoewel het aanbod van de producten ruim is, kun je lang niet alles vinden wat je in Europa ook kan kopen. In Singapore en Maleisië is het aanbod zelfs groter. Ook zijn items in Indonesië zeker niet goedkoper.  Dat zou je wel denken, want veel is geproduceerd in buurlanden of in Indonesië zelf. Het personeel van de YSL-boetiek herkent ons want we hebben hier eerder aardig wat geld uitgegeven. Ik heb mijzelf laten vertellen dat veel make-up speciaal is gemaakt voor de Aziatische markt en dat deze niet in Europa te verkrijgen is. Daarom kopen we nu ook maar wat extra foundation voor als Inten straks weer in Nederland is. 

Je kan een bezoek Senayan City goed combineren met een tripje naar de mall aan de andere kant van de straat, het prestigieuze Plaza Senayan. Kijk goed uit met oversteken, er is geen skybridge.  Dit is een vrij oude mall met veel luxe merken en juweliers. Zo’n 20 jaar geleden heb ik hier een aantal keren gebowld. Helaas is de bowlingbaan in de kelder gesloten. Plaza Senayan zelf is een beetje vergane glorie. Het heeft hier en daar nog de vibe van de jaren 90. Senayan City is een mall waar je gerust een halve dag kan rondhangen. Maar daar hebben wij vandaag natuurlijk geen tijd voor. We stappen snel in een taxi naar de volgende halte. De beste saté Tiachan van Jakarta kun je trouwens eten bij Bang Oshin, of Taichan depan sency4 tegenover Senayan City.   

Om stipt 11.00 WIB. zijn we in de meest iconische mall van Indonesië: Plaza Indonesia, het ligt letterlijk midden in Jakarta bij Bundaran HI5. Het is de gewoonte dat beveiliging bij de parkeergarage de kofferbak van de auto controleert en met spiegels onder de auto kijkt of daar geen verdachte voorwerpen zijn geplaatst. Bij de ingang moet je net als bij een vliegveld door een metaaldetectiepoortje en wordt je tas gecontroleerd. Als de situatie daarom vraagt, bijvoorbeeld als er wat politieke spanning in de lucht hangt of er een Christelijke feestdag is, dan wordt beveiliging aangescherpt en gaat het beveiligingspersoneel bij malls in standje serieus. Dit is bij alle malls zo. Plaza Indonesia is de enige plek in heel Indonesië waar je bijna alle luxe designer labels met een uitgebreid aanbod bij elkaar kan vinden en waar alles ook echt is. Het kleinere aanbod is 2 km verderop te vinden in Tanah Abang, maar daar kun je als toerist met een heel gezin eigenlijk niet heen. Voor mijn dochter kopen we een T-shirt van het merk Bape voor een bedrag dat mijn Indonesische moeder in één jaar aan omzet binnenhaalt met haar winkeltje. De bovenste etages van Plaza Indonesia worden bestierd door het Hyatt hotel. Omdat ik ooit platonisch (we geloven je Yuri) bevriend was met een deelneemster mocht ik hier in 2003 de Miss Indonesia verkiezing bijwonen. Plaza Indonesia is sleets en oud en eigenlijk best wel klein en heeft daarom niet de hele ruimtelijke uitstraling die andere nieuwere shoppingmalls wel hebben. Het is hierdoor ook niet zo heel gezellig. We steken daarom snel over naar de Grand Indonesia Mall. Mocht je de tijd hebben dan zou ik, zeker in de avond, eerst even langsgaan bij de eetkraampjes aan de Jalan Kebon Kacang 30. Dat is de straat tussen de beide malls. Daar wordt de lekkerste fried chicken met groene sambal van Jakarta gemaakt. Je herkent het eetkraampje aan de rij met wachtende Foodies. Nog geen 300 meter verderop ligt trouwens nog een mall: Thamrin City. Daar ben ik nog nooit geweest.  

Grand Indonesia dat we om 11.30 betreden heeft een enorme skybridge met winkels die de East en West Mall aan elkaar verbindt. Omdat de hele mall eigenlijk tussen bestaande bebouwing is gebouwd is de indeling niet heel overzichtelijk. Je kan hierdoor behoorlijk ronddwalen.  Hier kwam ik er in 2019 achter dat mijn moeder niet op een roltrap durfde. Dan ben je snel uitgewinkeld, wat wel zo goedkoop is. We gaan in de West Mall bij Saigon Delight te lunchen. Op de kaart staan veel gerechten met verse groenten. Voor mij is het één van de weinige adressen in Jakarta die ik  ken waar je echt gezond kan eten en waar verse groenten niet zijn doodgekookt, over gefrituurd of verkracht zijn met sambal. Fout maar wel leuk is de Skylounge in de Menara BCA toren op de 56e verdieping, je moet daar een reservering maken.  

Het meest megalomane winkelcentrum van Jakarta is de Pacific-Place. Dat bezoeken we als we bij Grand Indonesia zijn uitgegeten. Pacific-Place ligt in het hartje van het zakencentrum van Jakarta, het Sudirman City Business District (SCBD). Vanaf Grand Indonesia is dat makkelijk te bereiken met de MRT. We arriveren daar om 13.15. Op de begane grond vind je ook weer de luxe merken die de gewone sterveling zich nooit kan permitteren. Zo passeren we een dame die zojuist met zes welbekende gevulde oranje tassen met blauw hengsel de Louis Vuitton winkel uitkomt. Mocht ze daarnaast nog geld over hebben, dan is dit ook de plek waar ze een Lamborghini sportwagen kan bestellen. De showroom van deze autofabrikant, ooit een tijdje in het bezit van de Soeharto clan, zit vlak bij de ingang van de East Lobby.  Omdat Pacific-Place midden in het zakendistrict ligt is de mall in het weekend bijna uitgestorven. Je kan dan de verveling op het gezicht van het personeel lezen. Ook veel ruimtes in Pacific-Place staan leeg en dat geeft een surreëel gevoel.  Ondanks dat is Café Betawi een leuke plek voor een lekkere Es Cendol. Kijk je van buiten naar de kolossale omvang van deze Pacific Place met het enorme Ritz-Carlton hotel met overnachtingen vanaf 550 euro, als zwellende betonnen puist op het dak dan kun je wel zien dat dit soort gebouwen een enorme belasting zijn op de grond waarop ze op staan. Door de exploitatie van grondwater worden de waterbronnen uitgeput en het verergert de bodemdaling van het al zinkende Jakarta.  (Tan, 2022). Malls zijn eigenlijk meer een probleem dan een oplossing voor Jakarta. Vlak bij Pacific-Place zit Ashta District 8, super hip, super duur maar zeker de moeite om een keer heen te gaan voor Bistecca Ala Fiorentina bij Nonna Bona.

Van de Pacific Place gaan we met de Grab naar de Pondok Indah Mall (PIM) in Zuid-Jakarta. Daar komen we om 14.00 aan. PIM is een bekende en populaire mall in Zuid-Jakarta waar het altijd wel gezellig druk is. Aan het eind van de vorige eeuw ontwikkelde de de Indonesische regering plannen om de bouw van malls te bevorderen. Zo zouden er ontmoetingsplekken worden gecreëerd voor de Indonesiërs uit alle sociale klassen waar ze de hitte en de chaos op straat konden ontvluchten. Met als achterliggende gedachte de consumptie aan te wakkeren  (Tan, 2020). Dat plan lijkt bij Pondok Indah geslaagd. Maar dat beeld is vertekend. Pondok Indah is een wijk met veel nieuwe rijken, middeninkomens en expats. De mensen hier hebben wel wat te besteden. 

PIM bestaat uit drie gedeelten (PIM 1,2 en 3) verbonden aan elkaar met overdekte skybridges. Ik heb mooie herinneringen bij PIM1, van deze mall koester ik warme herinneringen. Ooit (dan praten we weer 20 jaar geleden) had ik hier een date met een fotomodel (tuurlijk Yuri) we gingen naar de film Maid in Manhattan.  Doordat het gebied zo uitgestrekt is kun je hier prima een dag rondstruinen. PIM heeft een waterpark en ligt naast een geweldige golfbaan. Bij Pim kopen we Jibbitz Charms om in onze Cros te steken. 

Het is een kleine afstand van de Pim naar Gandaria City daar komen we om 15.00 aan. Het aanbod is exact hetzelfde als in andere malls maar het is er nooit heel erg druk. Ik heb hier mijn handdoeken en mijn Playstation 5 gekocht. Vandaag koop ik een asbak en een krukje zodat mijn dochter mooi op het balkon de schoorsteen kan uithangen.  Elke grote mall heeft een vestiging van ACE, de plaatselijke bouwmarkt en Informa, de plaatselijke Leen Bakker. Deze zijn altijd in een hetzelfde hoekje te vinden vaak in de buurt van de parkeergarage. Koop je een kast dan draagt het personeel het voor je naar je auto. Je kan het ook voor bijna niets laten bezorgen. Een volwassen mall herbergt vaak ook een warenhuis: Sebu, Sogo. Dat zijn dan eigenlijk weer shoppingmalls in een shoppingmall. De malls uit het lagere segment, waaronder eerdergenoemde Ciputra Mall en Plaza Millennium, hebben een Mata Hari warenhuis. Hoewel deze warenhuizen de afgelopen jaar in efficiëntie ook met de tijd zijn meegegaan zijn het voor mij altijd het toonbeeld van hoe de Indonesische economie werkt: De winkels zijn leeg, er is een overvloed aan personeel want voor elke taak is er iemand aangenomen. Het personeel zit vaak passief achter de toonbank op de telefoon loopt te spelen. Ik ben blij dat deze mensen tenminste werk hebben en de dames zijn altijd mooi opgemaakt. In de kelder van Gandaria City kopen we Reddogs, een Koreaanse hotdogs op een stokje. Het is mijn favoriete comfort food als ik de Saté kambing zat ben. Ze komen in een prachtig rood doosje. 

Gandaria City herbergt een serieuze collectie hedendaagse kunst. Dit is zeker de moeite waard om te bekijken. We maken een selfie en posten deze op social media en kunnen zo zeggen dat we heel high culture een contemporary art expositie hebben bezichtigd, terwijl we eigenlijk heel lamlendig in een saaie één uit duizend malls aan het rondhangen zijn. Op de begane grond worden veel activiteiten georganiseerd zoals een vakantiebeurs, een barista competition event en een cosplay event.

Fans van K-pop muziek kunnen hun hart op bij de Lippo Mall in Kuningan. Daar komen wij aan om 16.00 WIB. De entree van de mall is volledig ingericht als eerbetoon aan dit muziekgenre. Het trekt een specifiek publiek van pubers en de sfeer is hierdoor geweldig. We kijken of we een album van mijn favoriete band kunnen vinden, maar die is helaas uitverkocht. In de kelder van het gebouw is een speciale ruimte ingericht om de vibe van Seoul na te bootsen. Je moet het gevoel krijgen alsof je door de Koreaanse hoofdstad zelf loopt. Ik zelf ga liever naar de Ambassador Mall aan de overkant van straat. Hier vind je 6 etages aan laptops, mobiele telefoons en andere elektronische gadgets. Met een beetje geluk zijn hier soms ook pop-up factory outlets te vinden. Je kan hier voor een prikkie exclusieve sneakers kopen, geproduceerd in Indonesië maar bestemd voor de buitenlandse markt. Deze hebben nooit hun weg gevonden naar hun eindbestemming. Door de QR-codes in de schoenen te scannen kan je uitvinden of het authentieke zijn. Bij de Sudirman Citywalk (daar gaan we nu niet heen) een mall 2 km verderop is een pop-up outlet met zeldzame prototypes van hardloopschoenen.    

17.00. De Kota Kasablanka Mall ligt in het zuidoosten van het centrum van Jakarta. Eigenlijk verlaat je hier het centrum van de stad en rijd je in de richting van Oost-Jakarta en Depok.  Dit is wederom geen unieke plek maar het is er zeker heel gezellig vanwege de livemuziek bij de foodcourt. De programmering van de bandjes lijkt willekeurig. De ene keer is het jazz de andere keer is het blues en dan weer zijn het Indonesische hits uit de jaren 90. Ik ben nu een paar keer geweest en de muzikanten blijken altijd liefhebbers te zijn die de grootste lol hebben met elkaar. Ze maken geweldige muziek. De band die nu speelt doet feilloze covers van Bon-Jovi Ballads. De bandleden lachen als de zanger een uithaal in ‘Bed of Roses’ maar net haalt.  Kota Kasablanka is vooral praktisch vanwege het enorme aanbod aan sportwinkels zoals  een enorme Footlocker van twee verdiepingen, een Decathlon en verschillende andere sportmerken waarbij Adidas zelfs een aparte winkel heeft voor vechtsportkleding. Mocht je op zoek zijn naar een goede racefiets dan kun je terecht in Kuningan City Mall (niet te verwarren met eerdergenoemde Lippo Mall Kuningan) voor Specialized, Canyon en Pinarello bikes. Die kan je daar op krediet kopen. Omdat mijn salaris gisteren is gestort, trakteer ik mijzelf hier in de Kota Kasablanka bij Kopi Luwak een op een echt kopje Luwak. Die wordt dan met veel egards door de bedrijfsleider aan je geserveerd. Nog net even een energieboost om de laatste shopping mall van de dag te bezoeken.  De prijs van dit zeer bittere bakkie laat ik even achterwege.

We sluiten we af om 18.00 bij de Lippo Mall in Kemang, deze mall ligt op korte afstand van mijn appartement en ik doe hier mijn dagelijkse boodschappen bij de hypermarkt in de kelder. Ik ken de jingle van de hypermarkt uit mijn hoofd, zo vaak ben ik er geweest. Klinkt een beetje eentonig maar de Lippo Mall Kemang heeft bijna alles wat andere malls ook te bieden hebben, behalve de high end luxury merken. Er is wel een uniek overdekt plein waar elk weekend live muziek wordt gespeeld op een podium omringd door loungebanken. Uitgeput van de reis langs alle noemenswaardige toch sterk op elkaar lijkende malls ploffen we daar neer en bestellen Udung Gulung Tempoe Doeloe, Sunda Kelap Fried Pomfret, Black Pepper Crab met Kankgung Balachan bij Seribu Rasa6. Op de achtergrond klinkt ‘Never Enough’ van Lauren Allred uit de film The Greatest Showman. Een prachtige titelsong die past bij de consumptiedrift uit dit verhaal!

Tussen de regels door valt misschien wel te lezen dat malls bij mij een soort van dilemma bezorgen. Met mijn Singapore salaris heb ik zelf toegang tot een bijna exclusieve bubbel waarbij het ongemak en schuldgevoel als sneeuw voor de zon verdwijnt zodra ik eenmaal geniet van de airconditioning. Voor mijn familie en een groot deel van de Indonesische bevolking zal het nog wel een tijdje duren voor ze er een Matcha Latte kunnen bestellen. Ik zou me er dus ook niet op mijn gemak moeten voelen. Maar dat doe ik toch. Een Guilty Pleasure.  Malls verkopen het goede leven maar niet een goede samenleving.  Een quote uit het artikel van Tan. Daar sluit ik mij bij aan. Gelukkig gaat mijn volgende verhaal over iets wat je waarschijnlijk niet kan kopen in een shopping mall.  Het is een verhaal over de zoektocht naar ware liefde in Jakarta. 

Tan D (2022) Starting with Sarinah: Chasing Modernity through Indonesia’s Iconic Shopping Mall. SocietyandSpace (Gelezen Oktober 2023).

Goed nieuws! Het beeld van de hindoeïstische god Ganesha afkomstig uit de omgeving van het huidige Lemahduwur in Oost-Java aan de voet van de vulkaan Semeru keert terug naar Indonesia Het beeld gedateerd uit de 13e eeuw, dat lang is ‘uitgeleend’ aan een museum in Rotterdam komt weer terug naar waar het thuishoort. Benieuwd welke gevolgen dat zal hebben op de verkeerssituatie in Rotterdam.

Let op. Malls gaan pas om 10.00 Western Indonesian Time (WIB) open, en sluiten vaak om 22.00 WIB. De reis is fictief, de openingstijden en alle andere waarnemingen in malls zijn feitelijk.  

Door de Drive in formule zit een Mc Donalds vaak niet in een Shoppingmall.

Taichan Depan Sency: Letterlijk Taichan aan de overkant van Senayan City. 

Bundaran HI letterlijk vertaald Rotonde voor Hotel Indonesia dat ook wel bekend is van het Selamat Datang monument en voor veel Indonesiërs een toeristische trekpleister is.

Duizend Smaken